เอกรงค์สโมสร > ห้องสมุด > น้ำยาล้างฟิล์ม > D-76  
Film Developer D-76
    สูตรน้ำยาล้างฟิล์มความเปรียบต่างปานกลางสุดฮิตทุกยุคทุกสมัย เชื่อว่าทุกคนที่เรียนเรื่องการถ่ายภาพ ต้องรู้จัก และเคยใช้น้ำยาสูตรนี้ D-76 ได้ชื่อว่าเป็นน้ำยาล้างฟิล์มอเนกประสงค์ ทาง Kodak บอกว่า D-76 เป็นน้ำยาที่ใช้กับฟิล์มได้ หลากหลายยี่ห้อ ฟิล์มส่วนใหญ่สามารถล้างในน้ำยานี้แล้วได้ความไวแสงตรงตามที่บริษัทผลิตฟิล์มระบุมา ให้รายละเอียดในส่วนมืด (shadow detail) ดี ที่ความเปรียบต่างปกติ ให้ภาพเกรนค่อนข้างละเอียด สามารถปรับเปลี่ยน เพิ่มลดเวลาการล้าง ได้ค่อนข้างกว้าง สนใจอ่าน(คำโฆษณา)เพิ่มเติมได้ที่ เอกสารของ Kodak ที่ J-78, E103CF, F33 <http://www.kodak.com/go/professional> 

    แต่ทั้งนี้ทั้งนั้นที่ Kodak เขาพูดถึงก็คือ D-76 แบบผงที่เขาใส่กระป๋องขายครับ เขาไม่ได้ให้การรับรอง D-76 แบบที่เราเพียรพยายามผสมใช่กันเอง อย่างที่กล่าวมาครับ D-76 เป็นสูตรน้ำยาอเนกประสงค์ที่ดีแบบกลางๆ ไม่ได้ดีเลิศในทางใดๆ เป็นการเฉพาะสำหรับผมเห็นว่า D-76 นั้นมีข้อดีดังนี้ครับ 

  • เป็นสูตรที่เปิดเผยส่วนผสมและได้รับการอ้างอิงในเอกสารกำกับการใช้ของฟิล์มขาวดำ(แท้)ทุกยี่ห้อ นั่นหมายความว่าคุณชื้อฟิล์มอะไรมาใช้ก็ตามถ้าไม่รู้ว่าจะหาน้ำยาของเขามาใช้จากที่ไหนในเอกสารประกอบการใช้ยา เอ้ย ใช้ฟิล์ม ก็จะระบุเวลาและอัตราส่วนในการล้างด้วย D-76 มาด้วยเราก็หยิบ D-76 มาลุยเลย จะดีจะเลวว่ากันทีหลัง
  • เป็นสูตรสุดประหยัด...แม้ไม่เท่า D-23 สารเคมีหาชื้อง่าย และมักจะมีให้ใช้ใน lab ของแทบทุกสถาบันสอนถ่ายภาพทุกแห่งจึงเหมาะแก่การให้นิสิตนักศึกษาผู้รักดีทั้งหลายได้ถลุงใช้ตามใจชอบ
  • เป็นสูตรพื้นฐานที่นำมาใช้ในการทดสอบเชิงเปรียบเทียบระหว่างฟิล์มแต่ละรุ่นแต่ละยี่ห้อ (จากเหตุดังข้อแรก)
  • เวลาที่ใช้สร้างภาพของ D-76 อยู่ในช่วงเวลากลางๆ คือประมาณ 7-9 นาที ทำให้ความผิดพลาดในการล้างฟิล์มจากเวลาการล้างมีไม่มาก แต่ก็สามารถ เพิ่มหรือลดเวลาการล้าง เพื่อปรับความเปรียบต่างของภาพโดยที่ช่วงเวลาไม่คาบเกี่ยวกันมากเกินไป
  • กลุ่มสารเคมีที่ใช้ใน D-76 เป็นโครงสร้างพื้นฐานของน้ำยาสร้างภาพแบบ Metol-Hydroquinone developer  (ขาดแต่ไม่มี antifoggent) เป็นองค์ประกอบที่เข้าใจง่าย และเป็นต้นแบบในการปรับปรุงสูตรน้ำยาได้อย่างหลากหลายดัง ดูได้จาก D-76 ภาคพิศดาร

D-76 ของ Kodak ?!?

จากเอกสาร material safety data ของ Kodak ระบุว่า D-76 ประกอบด้วยสารเคมีดังนี้

- Sodium sulfite (7757-83-7)
- Hydroquinone (123-31-9)
- Sodium tetraborate, pentahydrate (12179-04-3)
- 4-(methylamino)phenol sulfate (55-55-0) (Elon)
- Boric anhydried (1303-86-2)

ตัวเลขในวงเล็บเรียกว่า CAS number ครับเป็นรหัสสากลเฉพาะของสารเคมีแต่ละตัว มีประโยชน์มากเวลา search หาสารเคมี หรือใช้ในการติดต่อกับ บริษัทที่ขาย เพราะเขาก็สามารถอ้างอิง จากเลขตัวนี้ได้เช่นกัน

จากข้อมูลของ Kodak นี้ ตรงที่น่าสนใจคือ ทำให้เราทราบว่า Borax หรือ Sodium tetraborate ที่ทาง Kodak ใช้นั้นเป็นแบบ pentahydrate คือมีน้ำอยู่ 5 โมเลกุลต่อ Sodium tetraborate 1 โมเลกุล ในเรื่องของ โมเลกุลน้ำ เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดความลำบากในการผสมสารเคมีเป็นอย่างมาก เนื่องจากว่า มันทำให้เราได้ปริมาณเนื้อสารในน้ำยาไม่แน่นอน แล้วก็เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้การผสมน้ำยาของแต่ละคน ไม่เท่ากัน หรือไม่เป็นมาตรฐาน อย่างเช่น ถ้าคนหนึ่งใช้ Borax แบบไม่มีน้ำ 2 กรัม กับอีกคนใช้ Borax 2 กรัม เหมือนกันแต่เป็นแบบ 5 โมเลกุลน้ำ แน่นอนว่าน้ำยาของทั้ง 2 คนไม่เหมือนกันแล้ว เวลาล้างก็จะต่างกัน แล้วเสร็จแล้วก็มาเถียงกัน ทะเลาะกันแบบเกิด Double Standard ... ลองอ่านเพิ่มเติมใน [การเตรียมน้ำยา]

นอกจากนั้นก็มี Boric anhydride มาประกอบในปริมาณน้อยๆ (มาก) ครับ เจ้าตัวนี้บางที่จะอนุมานว่าคือ Boric acid ซึ่งในบางครั้ง Boric acid ก็จะหมายถึง Orthoboric acid [10043-35-3] หรือ สามารถหมายถึงอีกตัวคือ Boric acid [41685-84-1] กับอีกตัวคือ Boric acid [11113-50-1] .... ไม่เหมือนกันเลย งงมาก ...

งั้นอย่าเพิ่งไปสนใจ เรามาดู D-76 แบบผสมเองไปก่อนดีกว่าครับ

ส่วนผสม D-76 Stock solution
น้ำอุ่น (125 oF/52 oC)  750 ml
Metol
2
 g
Sodium sulfite (dessic) 
100
 g
Hydroquinone 
5
 g
Borax (Sodium tetraborate, pentahydrate)
2
 g
เติมน้ำเย็นจนครบ
1000
 ml

การใช้
- เจือจางกับน้ำ 1:1, 1:2 หรือ 1:3 หรือใช้ stock solution ได้เลย ตามแต่ระบุมากับฟิล์มแต่ละชนิดในฟิล์มตัวเดียวกับที่ล้างใน D-76 ความเข้มข้นสูงจะไห้ภาพที่มีความคมชัดสูงกว่า แต่เมื่อล้างใน D-76 เจือจางจะได้เกรนละเอียดกว่า 
- D-76 ไม่ควรใช้ในอุณหภูมิสูงกว่า 22 oC 

อายุการเก็บ
น้ำยา stock เต็มขวดเก็บได้นานประมาณ 6 เดือน ครึ่งขวดเก็บได้นาน 2 เดือน 

หมายเหตุ
- สูตร Ilford ID-11 ซึ่งในหลายที่เครมว่าคือ D-76 นั้น ข้อมูลที่ได้มาคือฟิล์มบางตัวการล้างใน D-76 และ ID-11 นั้นใช้เวลาในการล้างไม่เท่ากัน และใน ID-11 มีสารเคมีที่เพิ่มเติมมาจาก D-76 นั่นคือ Sodium Tripolyphosphate (7758- 29- 4) (จากเอกสารของทาง Ilford)
- สูตร D-76 ที่ออกโดย Forte จะใช้ชื่อสูตรว่า FD 20 ซึ่งแต่ต่างจาก D-76 เล็กน้อยคือจะเพิ่ม Potassium Bromide (anhydrous) ลงไป ในอัตราส่วน 2 กรัม ต่อน้ำยา 1 ลิตร
   Potassium Bromide มีหน้าที่เป็นสาร Antifog คือช่วยชลอไม่ให้เกลือเงินในส่วนที่ไม่โดนแสงเกิดฟ๊อกในน้ำยาสร้างภาพ

"http://thaimonochrome.tripod.com"